Ks. Arcybiskup Józef Kowalczyk, Nuncjusz Apostolski w Polsce
Umiłowani, Siostry i Bracia,
Wyżsi Przełożeni wszystkich Instytutów Życia Konsekrowanego w Polsce!
1. Po podsumowaniu trzech dni pracy i refleksji nad stanem życia konsekrowanego na Wschodzie i Zachodzie, przyszliście do Jasnogórskiej Kany, aby w duchu dziękczynienia wspólnie przeżyć Ofiarę Eucharystyczną. Sprawujemy ją, jak jest to w zwyczaju w tym Sanktuarium, posługując się formularzem Mszy św. o Matce Bożej Częstochowskiej. Jako Nuncjusz Apostolski, któremu bardzo leży na sercu troska o trwałość i rozwój życia konsekrowanego, z radością sprawuję tę Ofiarę Eucharystyczną w waszej intencji.
Serdecznie więc witam: o. Kazimierza Malino-wskiego, Przewodniczącego Konferencji Instytutów Męskich, oraz wszystkich obecnych przełożonych generalnych i prowincjalnych; m. Jolantę Olech, Przewodniczącą Konferencji Instytutów Żeńskich, oraz wszystkie matki generalne i prowincjalne; m. Weronikę Sowulewską, Przewodniczącą Konferencji Klasztorów Klauzurowych, i wszystkie przełożone klasztorów kontemplacyjnych; panią Teresę Nalepę, Przewodniczącą Konferencji Instytutów Świeckich wraz ze wszystkimi członkami instytutów. Zapraszam do rozważania słowa Bożego.
Motywem i treścią rozważań waszej sesji była 40 rocznica dekretu Perfectae caritatis, uchwalo-nego przez Sobór Watykański II 28 X 1965 r. Jak dobrze wiecie, obok VI rozdziału Konstytucji dogmatycznej o Kościele Lumen gentium jest to przełomowy dokument w dziejach życia zakonnego. Stało się to w naszych czasach. Większość z was zapewne pamięta te chwile, które były powodem do radości i wdzięczności nie tylko dla Ojców Soboru, pracujących pod natchnieniem Ducha Świętego, ale również dla zakonników i zakonnic.
Przebywając tu przed obliczem Pani i Królowej w jasnogórskim wizerunku, jako przedstawiciel Stolicy Apostolskiej razem z wami wyrażam serdeczną wdzięczność Bogu za życie konsekrowane w naszej Ojczyźnie, za to wszystko, co w okresie przemian posoborowych udało się ocalić, za jego rozwój, dynamizm duchowy i apostolski. Nasze rozważania i słowa wdzięczności kieruję przez pośrednictwo Matki Zbawiciela, tak jak napisał Sługa Boży Jan Paweł II w 1997 r. w swoim Przesłaniu do osób konsekrowanych: „Przekazuję wam to przesłanie w Sanktuarium Pani Jasnogórskiej, gdzie tak często gromadzicie się na modlitwie, dniach skupienia i rekolekcjach” (Insegnamenti di Giovanni Paolo II, XX, 1 1997, 1429).
2. Maryja, gdy za sprawą Ducha Świętego stała się Matką Syna Bożego i z radością udała się do św. Elżbiety, wyśpiewała zaraz po powitaniu swój hymn wdzięczności: Wielbi dusza moja Pana i raduje się duch mój w Bogu Zbawcy. […] gdyż wielkie rzeczy uczynił mi Wszechmocny (Łk 1, 46-47.49). Tak samo wy, przełożeni i przełożone oraz wszystkie osoby konsekrowane, winniście śpiewać hymn wdzięczności za dokumenty soborowe i wiele innych dokumentów okresu posoborowego. Jakżeż one przyczyniły się do pogłębienia i przybliżenia teologii życia konsekrowanego, pogłębiły tajemnicę charyzmatu założycieli.
Słowa z Księgi Przysłów, które słyszeliśmy w I czytaniu, mają tu swoje zastosowanie: Więc teraz, synowie, słuchajcie mnie, szczęśliwi, co dróg moich strzegą. Przyjmijcie naukę, stańcie się mądrzy, pouczeń mych nie odrzucajcie. Błogosławiony ten, kto mnie słucha, kto co dzień u drzwi moich czeka, by czuwać u progu mej bramy, bo kto mnie znajdzie, ten znajdzie życie i uzyska łaskę u Pana (8, 32-35). Te słowa Księgi Przysłów Kościół stosuje do Maryi, a dziś stosuje je do was. Maryja zachęca nas, byśmy strzegli Jej dróg, byśmy przyjęli Jej drogę. Właśnie dekret Perfectae caritatis w ostatnim punkcie kieruje uwagę osób konsekrowanych ku Maryi: „W ten sposób, za przyczyną najsłodszej Bogurodzicy Dziewicy Maryi, „której życie jest wzorem dla wszystkich”, z każdym dniem będą robili większe postępy i przynosili coraz obfitsze owoce zbawienia” (nr 25).
Maryja „jest wzorem dla wszystkich”, a w szczególny sposób dla was, osób konsekrowanych, jak pouczają Ojcowie Soborowi. Wśród wszystkich osób Bogu poświęconych Maryja jawi się jako pierwsza. Ona – Dziewica z Nazaretu – jest najpełniej Bogu poświęconą, najdoskonalej konsekrowaną. Jej miłość oblubieńcza osiągnęła szczyt w Boskim Macierzyństwie. Jako Matka Chrystusa najdoskonalej wypełniła Jego wezwanie: Pójdź za Mną. Jeśli Kościół cały znajduje w Maryi swój Prawzór, to w sposób szczególny wy, osoby konsekrowane, znajdujecie go w Niej (RD 17). Maryja jest dla was nie tylko wzorem, ale i Matką, ponieważ jest Matką Tego, który został konsekrowany i posłany do nas przez Ojca. Stąd też życie konsekrowane w Jej Fiat i w Jej Magnificat znajduje pełnię swego zawierzenia wobec konsekrującego Boga. Błogosławiona jesteś, któraś uwierzyła, że spełnią się słowa powiedziane Ci od Pana (Łk 1, 45). Słowa skierowane do Maryi w scenie zwiastowania wprowadzają w tajemnicę Jej powołania na Matkę Mesjasza. Odpowiedź Maryi była jednoznaczna: Niech mi się stanie (Łk 1, 38).
Rozważając to wydarzenie, możemy rozpatrywać je w aspekcie powołania do życia konsekrowanego. To wydarzenie stanowi wyraz nowej perspektywy, jaka otwiera się przed człowiekiem wezwanym do życia konsekrowanego. Poprzez nie, jak dobrze wiecie, otrzymaliście nowy sens i nowy wymiar chrześcijańskiej egzystencji. Maryja jest dla konsekrowanych wzorem i przykładem pełnej przynależności do Boga i całkowitego oddania się Jemu. Adhortacja Vita consecrata mówi: „Wybrana przez Pana, który postanowił dokonać w Niej tajemnicy Wcielenia, przypomniała osobom konsekrowanym o pierwszeństwie Bożej inicjatywy” (nr 28). W ten sposób Ta, która wyraziła przyzwolenie na Boże Słowo Wcielone w Jej łonie, jawi się jako wzór przyjęcia łaski przez człowieka. Jest to niezwykle ważne świadectwo życia Maryi, zwłaszcza dla współczesnego – młodego człowieka. Jest to też na dziś ważne świadectwo dla was, osób starszych, aktualnych przełożonych, którzy i dziś w Maryi znajdujecie swój wzór. Maryja ciągle jawi się jako Przewodniczka w rozpoznawaniu drogi powołania. Ona nie tylko odpowiedziała na zaproszenie Boga, ale z radością podjęła obowiązki, wynikające z tej decyzji. Nie lękała się nowej drogi życia – oto Ja Służebnica Pańska – oto jestem do dyspozycji Najwyższego. Maryja jest wzorem wytrwania w powołaniu. Maryja poprzez wiarę nie tylko zobaczyła piękno swego powołania, ale i uświadomiła sobie, jaka jest Jej misja. Maryja ma poczucie tej wielkiej misji i dlatego śpiewa: Wielbi dusza moja Pana i błogosławić mnie będą wszystkie pokolenia ziemi, bo wielkie rzeczy uczynił mi Pan” (Łk 1, 45.49). Podobnie wy, konsekrowani, którzy jesteście zorientowani na Boga, winniście śpiewać razem z Maryją: Wielbi dusza moja Pana.
3. Najlepszym przykładem konsekracji jest Maryja. W Vita consecrata ukazuje nam Ją Jan Paweł II jako wzór życia konsekrowanego: „Maryja jest bowiem „wzniosłym przykładem doskonałej konsekracji”, wyrażającej się pełną przynależnością do Boga i całkowitym oddaniem się Jemu. Wybrana przez Pana, który postanowił dokonać w Niej tajemnicy Wcielenia, przypomina osobom konsekrowanym o „pierwszeństwie Bożej inicjatywy”” (nr 28).
Realizując tę konsekrację, Maryja wraz z Józefem trwała przy Chrystusie w latach życia ukrytego w Nazarecie. Była obecna u boku Syna w decydujących momentach Jego życia publicznego. Była przy Nim w Kanie Galilejskiej, a zwłaszcza na Kalwarii pod krzyżem, „przy którym nie bez postanowienia Bożego stanęła” (KK 58). Tam najpełniej przeżywała prawdę o Bożym macierzyństwie, której udziałem się stała w chwili zwiastowania. Tam usłyszała z wysokości krzyża słowa Chrystusa, wskazujące na Jana Apostoła: Oto syn Twój (J 19, 26).
Maryja jawi się jako Panna wierna swemu Synowi Chrystusowi i wierna Kościołowi. Jawi się jako Niewiasta Ewangelii. Sługa Boży Jan Paweł II w cytowanym już Przesłaniu do osób konsekrowanych pisze: „Maryja – pierwsza konsekrowana – jest dla was wzorem otwarcia się na dar Boży i przyjęcia łaski przez człowieka, wzorem całkowitego oddania się Bogu nade wszystko umiłowanemu”. Jest wzorem wytrwania.
4. Osoby konsekrowane winny w Niej odnajdywać podstawową zasadę przystosowanej odnowy, wskazanej przez dekret Perfectae caritatis, w którym czytamy: „Ponieważ ostateczną normą życia zakonnego jest naśladowanie Chrystusa, ukazane w Ewangelii, przeto wszystkie instytuty powinny te normę uważać za swoją najwyższą regułę. (…) wiernie rozeznawać i zachowywać ducha i właściwe zamiary Założycieli, jak również zdrowe tradycje (…) brać udział w życiu Kościoła (…) by mogli skuteczniej nieść pomoc ludziom” (nr 2). Nie ulega wątpliwości, że prace nad przystosowaną odnową instytutom życia konsekrowanego przyniosły błogosławione skutki. I za to, razem z Maryją, należy ciągle śpiewać Magnificat.
Jednak nie można zamykać oczu na fakt, że zasada przystosowanej odnowy opacznie została zrozumiana przez niektóre osoby, niekiedy jako totalne odrzucenie tego, co było, by tworzyć nową, nieokreśloną rzeczywistość. A należy sobie przypomnieć, że słowo „odnowa” nie zakłada jakiegoś niszczenia, totalnej przemiany dotychczasowych form, a tym bardziej treści. To ma być tylko przemyślenie i zmiana tego, co w życiu nie odpowiada aktualnej rzeczywistości. I dalej, odnowa ma być „przystosowana”. A więc, w myśl Soboru, życie konsekrowane – co do ducha i istoty – ma ciągle pozostawać takie samo. Dlatego wy – mężczyźni konsekrowani i niewiasty konsekrowane – winniście dobrze rozumieć, na czym polega przystosowana odnowa. Osobiście winniście pielęgnować zdrowe formy życia własnych instytutów. Jako przełożeni winniście być wzorem karności i gorliwości dla swoich podwładnych. Sługa Boży Jan Paweł II w swoim Przesłaniu podkreśla: „Nie możecie nigdy zapominać, że jesteście wezwani do dawania osobistego i wspólnotowego świadectwa” (Insegnamenti di Giovanni Paolo II, XX, 1 1997, s. 1419).
Dla sprawiedliwości należy przyznać, że instytuty życia konsekrowanego w Polsce w dużej mierze ocaliły swoje formy życia i własną żywotność. Trzeba tu złożyć hołd Słudze Bożemu Stefanowi Wyszyńskiemu, Prymasowi Polski, a także wypowiedzieć słowa szacunku i uznania przełożonym zakonnym minionych dziesięcioleci za zachowanie ducha modlitwy, karność zakonną, między innymi umiłowanie habitu, oraz dynamizm apostolski. Jako Nuncjusz Apostolski, przedstawiciel Stolicy Apostolskiej w Polsce, wobec Matki Najświętszej składam za to na wasze ręce serdeczne podziękowanie i wyrazy radości.
Jednak należy mieć oczy otwarte i dostrzegać nadchodzące zagrożenia. Sługa Boży Jan Paweł II zwraca na nie naszą uwagę: „Żyjemy w czasach duchowego chaosu, zagubienia, zamętu, w których do głosu dochodzą różne tendencje liberalne i laickie, często w sposób otwarty wykreśla się Boga z życia społecznego, wiarę chce się zredukować do sfery czysto prywatnej, a w postępowanie moralne ludzi wsącza się szkodliwy relatywizm. Szerzy się obojętność religijna” (Insegnamenti di Giovanni Paolo II, XX, 1 1997, s. 1417).
Proces ten nie omija waszych wspólnot. Młode pokolenie przynosi swoje słabości, które odbijają się w życiu, na co dzień. Ale często bywa i tak, że starsi konsekrowani, mężczyźni czy niewiasty, niekiedy łatwo rezygnują ze swoich dotychczasowych ideałów na rzecz zbytniej wygody. A Jan Paweł II przecież przypomina: „Kościół w pierwszym rzędzie oczekuje od was, że poświęcicie wszystkie siły, aby głosić prawdę o krzyżu i zmartwychwstaniu Chrystusa współczesnemu pokoleniu Polaków i przeciwstawić się największej pokusie naszych czasów – odrzucenia Boga Miłości” (Insegnamenti di Giovanni Paolo II, XX, 1 1997, s. 1417).
Umiłowani, Siostry i Bracia!
5. Wyrażam głęboką radość, że wspólnie zastanawialiście się nad aktualnym stanem życia konsekrowanego na Wschodzie i Zachodzie. Był to objaw waszej wrażliwości na aktualne problemy i znaki czasu u początku XXI wieku. Ufam, że zarówno wygłoszone prelekcje, zwłaszcza JE Kard. Franciszka Rodé, Prefekta Kongregacji, jak i przeprowadzone dyskusje ubogaciły was i zainspirowały do dalszej służby. Niech towarzyszą wam słowa Sługi Bożego Jana Pawła II, którymi kończy swe Przesłanie: „Maryja – pierwsza konsekrowana – jest dla was wzorem otwarcia się na dar Boży i przyjęcia łaski przez człowieka, wzorem całkowitego oddania się Bogu nade wszystko umiłowanemu. Na dar Boży odpowiedziała posłuszeństwem wiary, którym naznaczone było całe Jej życie. Na co dzień obcowała z niewypowiedzianą tajemnicą Syna Bożego. (…) Szukajcie oparcia dla swej wiary w wierze Maryi, aby głosić dzisiaj ludziom wiarę, która działa przez miłość (Ga 5, 6)”. Do tych słów dodajmy jeszcze refleksję Jana Pawła II z Vita consecrata: „Jako ludzie konsekrowani, starzy i młodzi, dochowujcie wierności swoim zobowiązaniom wobec Boga, budując się nawzajem i wspomagając jedni drugich” (nr 109). „Trzeba jednak uznać, że kto sprawuje władzę, nie może zrzec się swojej funkcji pierwszego zwierzchnika wspólnoty, który przewodzi braciom i siostrom w drodze duchowej i apostolskiej” (nr 43). Papież Benedykt XVI podczas spotkania ze wspólnotami życia konsekrowanego na Jasnej Górze w dniu 26 V 2006 r. stwierdził, że u podstaw życia konsekrowanego, a zatem i posługiwania przełożeńskiego, leży wiara. Oto jego słowa: „Czy pamiętacie ten wasz pierwszy zachwyt, kiedy podjęliście pielgrzymkę wiary, powierzając siebie całkowicie Bogu w życiu konsekrowanym? Nie traćcie tego pierwotnego entuzjazmu, pozwólcie Maryi, aby was poprowadziła ku jeszcze głębszej wierze. […] Przeżywane w wierze, życie konsekrowane jednoczy ściśle z Bogiem, budzi charyzmaty i czyni waszą posługę nadzwyczajnie owocną”.
Sprawowana w waszej intencji Eucharystia niech napełni was siłą i mocą w rozpoznawaniu problemów, w wypełnianiu codziennej misji przełożeńskiej. Maryja, Służebnica Pańska, Matka życia konsekrowanego, niech wam przewodzi w służbie braciom i siostrom. Amen.
